Ponikła

PONIKŁA – METRYKA ZIEMI I LUDZI.

Jeszcze w początku X wieku ziemie te były zamieszkałe przez nadwiślańską ludność mazowiecką, a później weszły do państwa Piastów. Mieszko I i Bolesław Chrobry rozciągali tu swe panowanie. Po śmierci Bolesława Krzywoustego ziemie te na kilka lat dostały się pod władzę Rusi, po czym znów przejęło je Mazowsze. Wielki dramat tych stron rozpoczął się od roku 1255, kiedy to jaćwiesko-litewskie wyprawy łupieskie i odwetowe na Mazowsze i w głąb Polski wyludniły te tereny. Tak spustoszała ziemia przeszła w 1382 r. w zastaw krzyżacki, a od 1398 r. pod panowanie litewskie. Wtedy Litwa była już w unii z Polską. Opuszczone i nieuprawiane ziemie porosła puszcza.

Po zwycięstwie grunwaldzkim królowie polscy i książęta litewscy urządzali w tej puszczy wielkie polowania. Aby zabezpieczyć uczestniczących w polowaniach przed watahami wilków zbudowano u ujścia rzeczki Sokołdki Małej do Supraśli wielkie okoły dla koni. Dziś są to pola wsi Sochonie.

Pod koniec XV wieku strzegła tych okołów rodzina Dobrzyniewskich herbu Ciołek, a w 1519 roku, kiedy Mikołaj Radziwiłł fundował kościół dobrzyniewski, byli już wymieniani: Łukasz i Waśko Dobrzyniewscy. Ich pierwotna osada obok okołów nazywana była Sokołdką.

Nowopowstała parafia miała granice naturalne: od południa rzeka Supraśl, od zachodu rzeka Narew, od północy Kulikówka a od wschodu granica Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Po ufundowaniu kościoła w Dobrzyniewie Radziwiłłowie rozpoczęli zakładanie wsi na terenie utworzonej parafii dobrzyniewskiej. Najpierw Łukasz założył Dobrzyniewo Wielkie obejmujące 100 włók. Obejmowało ono ziemie późniejszych wsi: Dobrzyniewo Poświątne, Letniki, Krynice i Dwór Dobrzyniewski. Tytułem zapłaty za działalność osadniczą Łukasz będący wójtem otrzymał 10 włók ziemi (165 ha). Na niej założył wieś, która została nazwana od imienia jego syna Jerzego – Jurowcami.

Waśko Dobrzyniewski założył wieś nazwaną od jego imienia Waśkowcami. Wymierzył na nią 36 włók ziemi. Później tę wieś nazwano Dobrzyniewem. Przez cały czas obecności na tych ziemiach Dobrzyniewscy trudnili się spławem produktów leśnych. Miejscem załadunku była binduga na rzece Supraśli, na polach wcześniej założonej wsi Leńce.

Za Zygmunta Augusta uporządkowano żywiołowe osadnictwo na ziemiach parafii dobrzyniewskiej. W latach 1554-1559 wymierzono nowe granice wsi. Akcję tę nazwano pomiarą włóczną. Wtedy wprowadzono gospodarkę trójpolową. Większość wsi tej parafii, stanowiły dobra królewskie. Administracyjnie należały one do dwu wójtostw: dobrzyniewskiego i letnickiego.

W latach 1554-1559 założono po raz pierwszy wieś Ponikłę. Dawnych jej granic nie znamy. Nie znamy też jej dawnych osadników. Lustracja z 1561 roku wymienia ją tylko w opisach granic wsi Letniki i Obrubniki. Ta Ponikła istniała krótko, nie więcej niż 5 lat. Decyzja o jej likwidacji (po roku 1561) zapadła zapewne w czasie tworzenia Leśnictwa Knyszyn. Ziemie te porosły lasem.

Przestrogą mogła być tragiczna sytuacja gospodarcza wsi Kozińce usytuowanej na 46 włókach, gdzie na wytrzebionym lesie nie można było dokonywać żadnych upraw.

Nazwa wsi pochodzi od płynącej tam rzeczki Ponikły. Ponikła oznacza strumień, rzekę, która w ziemi ginie, by dalej znowu wytrysnąć. Taki fenomen natury faktycznie tu płynie do dziś.

Po raz drugi założono Ponikłę za Stanisława Augusta Poniatowskiego, w czasie lustracji z 1789 roku. Wtedy również przywrócono dawną nazwę wsi Gniła – Malinowo.

Po Aleksandrze Chodkiewiczu starostą bielskim został Jan Radziwiłł. W polityce Radziwiłłów na tej ziemi były dwa cele: litwinizować teren parafii dobrzyniewskiej i wzmacniać obóz przeciwny królowi. W roku 1569 dokonano unii z Litwą a ziemie parafii dobrzyniewskiej wróciły do Polski.

7 lipca 1572 roku w dworze knyszyńskim zmarł król Zygmunt August. Razem z jego śmiercią i tym samym wygaśnięciem dynastii Jagiellonów naszły na Polskę wielkie nieszczęścia. Jeszcze w roku 1570 obfite deszcze, a zwłaszcza mróz w czasie kwitnięcia zbóż, spowodował wielki nieurodzaj, który objął Polskę i Litwę. Rok następny nie był lepszy: trwający trzy dni w lecie mróz zniszczył w wielkim stopniu zboża ozime i jare. Powstał wielki głód. „Ludzie w mieściech, we wsiach y po drogach pomarli jako bydło leżeli… od głodu niektóre matki swe własne dzieci ziedli”. Nieurodzaje, głód i morowe powietrze osiągnęły swój szczyt w roku 1572. Pomór w Knyszynie i okolicy był tak wielki, że wielu dworzan opuściło ciało królewskie. Zwłoki królewskie przewieziono do zamku tykocińskiego, gdzie przebywały do przeminięcia plag.

Po przejściu nieurodzajów i morowego powietrza rozpoczęto naprawianie gospodarki. W 1573 roku przeprowadzono lustrację, aby obliczyć straty. Najbardziej wyludniły się osiedla w północnej części parafii dobrzyniewskiej, szczególnie Pogorzałki, Kozopatry (Kozińce) i Kulikówka.

Barometrem nastrojów chłopskich były opuszczone włóki. We wsiach pańszczyźnianych, gdzie występowały pustki (jak Pogorzałki i Letniki) ilość ziemi nieprzyjętej nie malała. Inny rodzaj pustek występował we wsiach czynszowych jak Kulikówka i Kozińce. Włóki te były obrabiane na zasadzie dzierżawy. Lustracja z 1616 roku była najmniej korzystna dla chłopów dzierżawiących włóki opuszczone. Po prostu przytwierdziła ich do ziemi.

Do roku 1638 zasady obciążeń pieniężnych i robocizny wywodziły się od ustawy włócznej. Trzymano się na ogół zasady, że każdy chłop albo odrabiał 2 dni pańszczyzny tygodniowo, albo uiszczał opłatę czynszową. W międzyczasie były dokonywane korekty, lecz robiono to z wielką ostrożnością. Ważnym czynnikiem skłaniającym dzierżawców do nakładania coraz większych robocizn było dobre położenie komunikacyjne: rzeki Narew i Supraśl.

W roku 1638 rządy nad Starostwem Knyszyńskim przejęła królowa Cecylia Renata. Wykonawcą jej woli był ówczesny starosta knyszyński Aleksander Czołwański. Królowa obejmując rządy nad wymienionym starostwem wprowadziła drakońskie ustawy obciążające poddanych, między innymi należących do dworu dobrzyniewskiego. Ustawy dotyczyły bardzo wysokich robocizn, ponadto czasu odpoczynku podczas odrabiania pańszczyzny, powinności (podwody, stróże i inne) oraz opłaty czynszu. Wszelkie sprzeciwy i opór łamano przy użyciu uzbrojonej straży. Pod ciężarem tych powinności chłopi zbuntowali się.

W roku 1638 wsie dworu dobrzyniewskiego: Dobrzyniewo, Gniła, Kozińce, Pogorzałki, Letniki, Krynice i Kulikówka odmówiły przyjęcia dodatkowych robocizn. Rybaki i Obrubniki nie wniosły protestu, gdyż nowe ciężary ich nie dotyczyły. Protestujący chłopi powoływali się na dawne przywileje królewskie, przyrzeczenia kanclerza Jana Zamojskiego, lustracje i rewizje. Sąd Referendarski w Wilnie odrzucił skargi chłopów, a dawne przywileje królewskie uznał za nieważne, lub jak w przypadku Gniłej, zmyślone.

Władysław IV akceptował postępowanie królowej Cecylii Renaty ponieważ postanowił zdobyć ponownie Moskwę i zatknąć polskie sztandary w Konstantynopolu. Rzeczpospolita Obojga Narodów była krajem rolniczym. Dochody można było uzyskać głównie ze zwiększenia obciążeń chłopów, szczególnie z dóbr królewskich. Zwiększenie opłat czynszowych nie było jeszcze tak drażliwe jak drastyczne zwiększenie pańszczyzny od dwóch dni tygodniowo za Zygmunta Augusta do ośmiu nałożonych przez Władysława IV.

Kiedy na ziemiach parafii dobrzyniewskiej dzierżawcy królewszczyzn wprowadzali przy pomocy hajduków wysokie normy robocizny, daleko na wschodzie Rzeczypospolitej wojsko tłumiło bunty kozackie i zmagało się z Tatarami. Krwawe bunty chłopskie zaczęły się więc już wcześniej na Ukrainie, a rewolty w Starostwie Knyszyńskim były tylko rezonansem politycznym tego co się działo na Ukrainie. Wojny w tamtym rejonie dały początek epidemiom, które ogarnęły cały kraj. Protesty we wsiach parafii dobrzyniewskiej zostały stłumione, a Sąd Referendarski, na który liczyli tutejsi osadnicy zawiódł ich nadzieje, opowiadając się po stronie dzierżawców.

Lustracja 1645 roku była przeprowadzona w duchu ustaleń kanclerza królowej Cecylii Renaty (która zmarła w 1644 roku) i ks. Andrzeja Leszczyńskiego, biskupa kamienieckiego. Mówiły one, że „pracować powinni poddani z każdej ćwierci po dwa dni począwszy od św. Wojciecha dotąd, aż wszystkie zboża i siana z pola będą sprzątnięte, zimą zaś z ćwierci po dniu jednemu”. Na ten wysoki wymiar robocizny zgodził się Władysław IV. Praktycznie znaczyło to 8 dni od włóki w lecie i 4 dni w zimie. Do tego wymiaru dochodziły jeszcze inne robocizny, różne dla każdej wsi, zależne od warunków glebowych i potrzeb dworskich.

W dworze dobrzyniewskim zanikało wyraźne rozgraniczenie wsi czynszowych od pańszczyźnianych. Pozostały tu tylko dwie wsie czynszowe: Obrubniki i Rybaki. Z 10-ciu wsi należących do dworu dobrzyniewskiego (łącznie z Ogrodnikami), tylko 3 (Dobrzyniewo, Letniki i Krynice) miały wprowadzony najwyższy wymiar robocizny. 5 wsi (Gniła, Kozińce, Pogorzałki, Obrubniki i Kulikówka) miały w dokumentach lustracyjnych dopiero zapowiedź wprowadzenia nowego wymiaru robocizny. Decyzja pozostawała „in libera dispositione Pana Starosty”, czyli praktycznie dworu.

Spychanie komięg obowiązywało tylko wczesną wiosną, gdy Narew stawała się spławna. Chodzi tu zapewne o spychanie komięg z Przystani Rybackiej gdyż Przystani Borsukowskiej wtedy jeszcze nie było. Istotne jest to, że powinność spychania komięg nałożono w 1639 roku, o czym lustracja z 1645 roku nie wspomina.

I wreszcie sprawa najbardziej drażliwa – karczmy. Lustracja z 1645 roku wprowadzała oficjalnie we wszystkich podległych dworowi wsiach, poza Rybakami, obowiązek picia dworskiej „gorzałki i piwa”. Dwór pobudował karczmy, karczmarzami uczynił miejscowych chłopów, którym zamienił pańszczyznę na czynsz i nałożył na nich niewielką opłatę kotłowego wynoszącą 20 grp rocznie.

Okres względnego dostatku mieszkańców wsi parafii dobrzyniewskiej zakończył się najazdem szwedzkim, zwanym potopem. Jeszcze przed wojną przeszło tędy morowe powietrze. Prócz moru czyli dżumy zjawiały się tu różne inne choroby zakaźne, jak febry, kwartany, maligny i inne kończące się śmiercią.

Już w listopadzie 1655 roku Tykocin znalazł się w rękach szwedzkich. Później przez 9 miesięcy wojska polskie oblegały twierdzę tykocińską. W lipcu 1656 roku nadeszła odsiecz szwedzka. Wojska polskie cofały się na wschód tocząc walki. Wtedy zostały spalone Pogorzałki, Gniła i Kulikówka. 27 stycznia 1657 roku Polacy odbili Tykocin jednak działania wojenne nie ustały, doprowadzając parafię do ruiny.

Jesienią 1659 roku skończył się rozejm z Rosją co spowodowało nowy najazd Moskali. Lata 1660-1661 oprócz działań wojennych przyniosły również kolejne fale zarazy. Wojna z Rosją trwała nadal i miała dla Polski przebieg pomyślny. Zdawało się, że najgorsze czasy dla tych stron minęły. Stało się jednak inaczej: w roku 1662 zaległości w należnym żołdzie doprowadziły do rewolty wojsk litewskich i koronnych, ta z kolei do ruiny ziemie Starostwa Knyszyńskiego. Wojsko chcąc wywrzeć presję zabierało chłopom z królewszczyzn wszystko co miało wartość. Skutki przewrotu nie tknęły wsi szlacheckich (szlachecka solidarność) oraz plebańskich (względy natury religijnej). Rewolta przypadła na rok klęski nieurodzaju co spotęgowało dramat.

Po abdykacji Jana Kazimierza szlachta, chcąc pokrzyżować intrygi magnatów i obcych dworów, opowiedziała się za kandydaturą Polaka i wybrała na króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Król jednak uległ inspiracjom dworu wiedeńskiego, co wpłynęło na pogorszenie stosunków polsko-tureckich. Polska nie była przygotowana do wojny, co się w pełni ujawniło podczas wielkiego najazdu sułtana Machammeda IV w 1672 roku. Krótkie panowanie króla Michała oddaliło wojny z ziemi podlaskiej.

Okres panowania Sobieskiego związany był z działaniami wojennymi, głównie przeciw Turcji. Zostało to uwieńczone zwycięstwem pod Wiedniem 12.09.1683 roku. Za panowania Jana III Sobieskiego, oprócz wojen, spadły na Rzeczypospolitą liczne nieszczęścia – dwukrotnie nawiedziła te strony szarańcza (lata 1690 i 1693) oraz posucha. Po tych zdarzeniach nastał czas dobrych urodzajów. Rządy tego króla to dla parafii czas stabilizacji i ponownego zasiedlania pustek. Zniszczenia lat wojen wytworzył nową sytuację gospodarczą bardziej korzystną dla wsi szlacheckich i przy dworach niż chłopskich. Ubytek ludności powstały w czasach wojen zaczął się wyrównywać.

Na opuszczonych włókach chłopskich osiedlali się nowi przybysze. Pomimo, że od rewolty wojskowej do wstąpienia Jana Sobieskiego na tron upłynęło 11 lat, było jeszcze dużo ziemi wolnej dla nowych osadników. Brak ludzi do pracy sprawił, że ceniono ich więcej niż poprzednio.

Panowanie tego króla ściągnęło na Polskę nowy najazd szwedzki i przewlekłą wojnę domową. Liczne przemarsze wojsk spowodowały zniszczenia porównywalne ze zniszczeniami potopu szwedzkiego. Tragedię Podlasia powiększał fakt przeciągającego się pomoru jeszcze do 1711 roku. W czasie opisywanej wojny szwedzko-sasko-polsko-rosyjskiej zaczęło się ponowne wyludnianie wsi, wyprzedaż inwentarza i całkowite rujnowanie gospodarstw chłopskich. Zarządcy dworów musieli opłacać hibernę, gdyż z chłopów już niczego nie można było ściągnąć.

Śmierć Augusta II Sasa zapoczątkowała wojnę sukcesyjną. Ta wojna domowa, wspomagana obcymi wojskami, nie miała tak tragicznego wymiaru dla parafii dobrzyniewskiej jak poprzednia, jednak stanowiła największą tragedię miasta Tykocina (przełom lat 1733/34). Najcięższą stratą ataku konfederatów mazowieckich i łomżyńskich, która zdegradowała Tykocin aż do naszych czasów, było spalenie zamku i obiektów towarzyszących.

Na terenie parafii dobrzyniewskiej istniały obok siebie cztery światy: magnacki, szlachecki, chłopski i duchowny. Pomimo wielkiej dysproporcji w poziomie życia, obyczajowość magnacka była przenoszona na życie szlachty, a może i w jakimś sensie na chłopów. Najlepiej tamte czasy charakteryzował żyjący wówczas ksiądz Jędrzej Kitowicz.

Chociaż sejmową lustrację tych ziem sporządzono dopiero w końcu panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, w roku 1789, to jednak już w początku rządów tego króla dla Starostwa Knyszyńskiego był sporządzony dokument, obszerniejszy niż dotychczasowe lustracje, zawierający poza wykazem osadników każdej wsi bardzo dokładne określenie zobowiązań chłopów osiedlonych na królewszczyznach. Był to dokument z roku 1766 przekazujący te ziemie we władanie Czapskich.

Upadek Konfederacji Barskiej w okolicach Knyszyna i Dobrzyniewa był początkiem wielkich zmian w tym rejonie i całej Rzeczypospolitej. W 1772 roku nastąpił pierwszy rozbiór Polski. Ten fakt zaciążył tragicznie na gospodarce kraju.

Po 125 latach postanowiono wzorem Jagiellonów i Wazów przeprowadzić w roku 1789 lustrację wszystkich dóbr królewskich w koronie. Lustracja taka sporządzona została również w Starostwie Knyszyńskim, lecz ten cenny dokument nie został do tej pory odnaleziony.

Niezależnie od takiego stanu rzeczy można wyciągnąć niektóre wnioski dotyczące wsi dworu dobrzyniewskiego:

1. Lustrację z roku 1789 pisano w nawiązaniu do dawnych dokumentów, o czym świadczy przywrócenie dla wsi Gniła dawnej nazwy Malinowo oraz założenie po raz drugi wsi Ponikła, nadając jej nową nazwę Nowiny. Ponikła była już założona za czasów pomiary włócznej i w krótkim czasie zlikwidowana.
2. Od roku lustracji nastąpiło ożywienie gospodarcze w dobrach królewskich, co potwierdza wzrost urodzeń dzieci w tamtych latach.
3. Pierwsi osadnicy wsi Ponikła (Nowiny) zamieszkali tam zapewne już w roku sporządzania lustracji, a dalsi w czasie zaboru pruskiego. Biorąc za podstawę metryki kościoła dobrzyniewskiego można stwierdzić, że najpierw tam przybyli Toczydłowscy i Gotowkowie (Gutowkowie, Gotówkowie, Gutowscy) – przed 1792 rokiem, Wasilewscy (przed 1793), Wigdowie, Ostrowscy i Buzunowie (przed 1794). Osiedlili się oni w Ponikłej jeszcze przed trzecim rozbiorem Polski. Wasilewscy odeszli po 1828 roku, Wigdowie po 1800 a Buzunów metryki wymieniły tylko raz.
4. Jeszcze przed 1784 rokiem dokonały się zmiany organizacyjne w tej parafii. Obie wsie Krasne należące do Leśnictwa Knyszyn zostały przydzielone do parafii dobrzyniewskiej. Druga wieś Krasne (zapewne Folwarczne) stanowiły wówczas posesję pułkownikowej Karskiej.
5. Przed rokiem 1784 Pogorzałki zostały znów przydzielone do Leśnictwa Knyszyn, czyli do dworu borsukowskiego i razem z Borsukówką i Nowosiółkami stanowiły dzierżawę regenta koronnego Karwowskiego.
6. W roku 1784 parafia dobrzyniewska leżąca obok Knyszyna należała do Dekanatu Augustowskiego, a sąsiednia wasilkowska – do Knyszyńskiego.

Panowanie Stanisława Augusta Poniatowskiego to był okres ciągłej naprawy Rzeczypospolitej. Jednakże oprócz sukcesów (Konstytucja 3 Maja 1791 roku) niosło ze sobą szereg błędnych posunięć. Najbardziej tragicznym było przystąpienie króla do Targowicy, w dniu 23 lipca 1792 roku. W roku 1794 chłopi parafii dobrzyniewskiej brali udział w walce o niepodległość. Akt powstania z 24 marca 1794 roku ogłoszony przez Tadeusza Kościuszkę nakazał pospolite ruszenie obejmujące chłopów. 23 kwietnia tego roku Komisja Bielska mianowała rotmistrzów parafialnych. Z każdych 5-ciu „dymów” miał być powołany jeden żołnierz pieszy. Rotmistrzowie parafialni poprowadzili chłopskie pospolite ruszenie pod Rajgród. Udział chłopów w walce, w obronie niepodległości, zakończył się tragicznie: 9 lipca 1794 roku oddział chłopski w liczbie około 2,5 tysiąca ludzi został rozbity przez Prusaków.

Powstanie upadło. W 1795 roku nastąpił trzeci rozbiór Polski.

Czasy rozbiorów

Po trzecim rozbiorze Rzeczypospolitej ziemie te przeszły pod panowanie pruskie, a po roku 1807 – rosyjskie. Ziemie Księstwa Warszawskiego, a później Księstwa Kongresowego, sięgały tylko do rzeki Narwi. Stąd zachodnią stronę tej rzeki nazywa się i dziś „polską stroną”. W czasie zaboru pruskiego trwał wzmożony ruch osadniczy.Cimochów i Nietupskich wymieniły metryki tylko w 1797 roku. Sobolewscy osiedlili się przed 1797 a Karłukowie przed 1798 rokiem. Sakowiczowie przyszli tu przed 1798 rokiem a odeszli po 1828. Dzięgielewscy i Skobodzińscy osiedlili się przed 1799 rokiem. Dzięgielewscy odeszli po 1922. Kuczewscy zamieszkali tu przed 1802 rokiem a odeszli przed 1828. Hryniewiccy również osiedlili się przed 1802 rokiem a Adamscy przed 1804. Kulaszewiczowie zamieszkali tu przed 1805 rokiem a odeszli przed 1828. Olfrezowskich wymieniły metryki tylko w 1805 roku a Rochalskich w 1806. Jankowscy i Bartoszewiczowie osiedlili się przed 1807 rokiem, lecz ci ostatni odeszli po 1828. Gałeccy pojawili się przed 1808 rokiem. Spisy po 1828 roku już ich nie wymieniały.

Kruszewscy (Kliczewscy, Kraszewscy) przybyli przed 1809 rokiem a odeszli przed 1828.Zalewscy osiedlili się przed 1810 rokiem a Żukowscy przed 1811. Wypisy z metryk doprowadzono do roku 1812. Czasy zaboru rosyjskiego i późniejsze relacjonowane będą w oparciu o kościelne spisy ludności. Pierwszy spis był dokonany przed Powstaniem Listopadowym, w roku 1828. W Ponikłej mieszkało wówczas 138 osób reprezentujących 23 rody. Oto ich wykaz: Adamscy – 11 osób, Bartosiewicz – 1, Dambrowscy – 7, Dzięgielewscy – 7, Gałeccy – 3, Gotowkowie – 2, Hryniewiccy – 14, Jankowscy – 2, Karłukowie – 5, Łazarczykowie – 4, Markowscy – 9, Ostrowscy – 8, Sakowiczowie – 3, Skobodzińscy – 14, Sobolewscy – 12, Taleccy – 3, Toczydłowscy – 9, Walędziukowie – 5, Wasilewscy – 5, Zalewscy – 6, Zdanowiczowie – 3, Zołkowscy – 3 i Żukowscy – 2 osoby.

Tradycja ustna podaje, że w Powstaniu Styczniowym uczestniczyli mieszkańcy parafii dobrzyniewskiej, lecz nazwisk powstańców nie znamy. W czasie powstania dokonano uwłaszczenia chłopów, lecz system trójpolowy obowiązywał nadal. W czasie Powstania Styczniowego, w 1863 roku, mieszkały w Ponikłej 183 osoby reprezentujące 24 rody.Oto one: Adamscy – 31 osób, Dobrogowscy – 7, Dziengielewscy – 3, Gotowscy – 5, Hryniewiccy – 22, Jacewiczowie – 2, Jankowscy – 9, Karłukowie – 3, Kotyński – 1, Malinowscy – 4, Markowscy – 7, Moczarscy – 2, Ostrowscy – 10, Paszkowscy – 4, Skobodzińscy – 20, Sobolewscy – 5, Sokólski – 1, Taleccy – 6, Toczydłowscy – 10, Walendziukowie – 9, Zalewscy – 7, Zdanowiczowie – 4, Zubryccy – 4 i Żukowscy – 7 osób.

W 1872 roku zbudowano kolej Brzesko-Grajewską. Nieco później, w roku 1905, równocześnie z budową kościoła murowanego w Dobrzyniewie, budowano szosę Białystok-Grajewo. Te wydarzenia pomniejszyły ważność dawnego Traktu Zygmuntowskiego, który stawał się drogą lokalną..

Polska Niepodległa

W 1918 roku powstała Polska Niepodległa, w 1921 roku sporządzono państwowy spis ludności a w 1922 roku spis kościelny. Według kościelnego spisu ludności w 1922 roku mieszkały w Ponikłej 262 osoby, reprezentujące 25 rodów. Byli to: Adamscy – 39 osób, Arentowie – 5, Gołębiowscy – 5, Gotówkowie – 10, Hryniewiccy – 11, Jankowscy – 6, Karłukowie – 3, Klepaccy – 6, Malinowscy – 7, Maliszewscy – 2, Markowski – 1, Ostrowscy – 14, Ozimkowiczowie – 5, Skobodzińscy – 48, Sobolewscy – 16, Szylingowscy – 4, Taleccy – 15, Toczydłowscy – 21, Tokarzewscy – 6, Walendziukowie – 10, Wróblewski – 1, Zalewscy – 7, Zdanowicz – 1, Zubryccy – 8 i Żukowscy – 11 osób.

W latach międzywojennych w Polsce zapoczątkowano na szeroką skalę scalanie gruntów (komasację).

Druga Wojna Światowa przyniosła najpierw okupację sowiecką, a niedługo później niemiecką. W czasie okupacji, działały na terenie całej parafii dobrzyniewskiej, organizacje wojskowo-polityczne podporządkowane rządowi polskiemu w Londynie. Organizacji prosowieckich na terenie tej parafii nie było.

Dnia 10 lutego 1940 roku nocą w głąb Związku Radzieckiego wywieziono rodziny leśniczych, gajowych i ochotników z 1920 roku. Z Ponikłej wywieziono Henryka Preiznera z żoną Marią oraz dziećmi Andrzejem i Ireną; rodzinę Kruków: Jana z żoną (imię zapomniane) i dziećmi Hipolitem, Henrykiem, Tadeuszem i Janiną. Razem z nimi wywieziono Aleksandra Wilczyńskiego. Wszystkich wymienionych osiedlono w okolicach Irkucka.

Polska Rzeczpospolita Ludowa

W końcu lipca 1944 roku Niemcy opuścili te ziemie, weszły tu ponownie wojska sowieckie i rozpoczęło się tworzenie nowej władzy polskiej. Radość z odejścia Niemców była krótka. We wrześniu 1944 roku NKWD rozpoczęło aresztowania członków Armii Krajowej, których później wywożono w głąb Rosji.

Trwające jeszcze dwa lata walki podziemia w obronie niepodległości zakończyły się klęską. Władzę objęli komuniści. Rozpoczął się okres wielkich przemian. Próby kolektywizacji rolnictwa nie powiodły się. Pod pozorem walki z ciemnotą i zacofaniem rozpoczęto konsekwentne zwalczanie wiary chrześcijańskiej i tradycji narodowych. Poddano ostrej cenzurze historię.

Okres Polski Rzeczpospolitej Ludowej trwający 45 lat, cechujący się ucieczką do miast stwarzał jednak możliwości zatrudnienia poza rolnictwem. Następował dalszy wzrost zaludnienia wsi.

W 1978 roku zasiadł na Stolicy Piotrowej Papież Polak. Z jego inspiracji powstała „Solidarność”, która obaliła komunizm w Polsce. Następnie padały systemy komunistyczne w Europie Środkowej, a ostatecznie runął komunizm w jego gnieździe Związku Radzieckim. Znów powstała Polska Niepodległa.

Trzecia Rzeczpospolita

Obecnie w Ponikłej (dane z 2008 roku) mieszka 239 osób reprezentujących46rodów. Są to: Adamczykowie – 3 osoby, Adamscy – 6, Bielscy – 7, Bołtruczuk – 1, Cichocka – 1, Cylwikowie – 2, Dobkowie – 3, Drzemicka-Kardasz – 1, Dybkowie – 3, Gotówkowie – 2, Hryniewiccy – 3, Iwanow – 9, Jabłońska – 1, Kardasz – 1, Karłukowie – 10, Kowalkowie – 6, Krasuccy – 5, Kraszewscy – 5, Kulikowscy – 10, Łazarczykowie – 6, Łosiowie – 2, Makowscy – 5, Maksimowicz – 1, Malinowscy – 7, Marczewscy – 7, Markiewiczowie – 4, Ostrowska – 1, Paskowie – 3, Półkośnikowie – 2, Rećko – 1, Sadowscy – 2, Sioch – 1, Skobodzińscy – 35, Sobolewscy – 15, Szubzdowie – 8, Szymańska – 1, Taleccy – 10, Toczydłowscy – 18, Walendziukowie – 7, Wisieński – 1, Wiszniewscy – 11, Wiśniewski – 1, Witanowscy – 2, Zalewscy – 2, Znoskowie – 4 i Żukowscy – 3 osoby.

Mieszkańcy tej ziemi współtworzyli historię Polski, ale jej nie pisali. Współtworząc historię stali się Narodem.

Na podstawie opracowania

Edwarda Popławskiego: „Dzieje parafii Dobrzyniewo”

wyboru dokonała Regina Popławska